بهطورکلی هوش، مجموعهای از تواناییها و
ویژگیهای ذهنی است که منجر به حصول قابلیتهای ذیل در افراد میشود؛
- یادگیری از تجربه: با پایش دستاوردهای حاصل از تجربههای مکرر، و تولید مهارت از آنها،
و سپس پردازش جامع و چندوجهی دستاوردهای گوناگون از حوزههای مختلف و تولیدِ
معجونی پیچیدهتر و کاملتر، از تحلیل آنها، به نام دانش، تجربیات، اکتسابات و آموختههای
قبلی را، در فرایندِ یادگیریِ موضوعات جدید، ممکن و کاربردی میکند.
- توانایی حل مشکلات: با استفاده از پردازشِ احتسابیِ دریافتهای
اکتسابی از محیط، و یا دستاوردهای تجربههای قبلیِ خود و یا دیگران، سرعت و
توانایی حل مسائل را بالا میبرد.
- توانایی تصمیمگیری برای
خود و یا تصمیمسازی برای دیگران: زمانی که فرد، بیش از یک گزینه و راهکار، برای حل مشکل پیشروی خود،
داشته باشد، هوش با پاپیش گذاشتن، فرایند تصمیمگیری و تصمیمسازی را ممکن میکند.
- توانایی بازشناخت الگوها: هوش میتواند از یک زنجیرهی متوالی از
پیوندهای تشکیل شده از المانهای گوناگونِ موجودیتهای جامعتر و پیچیدهتر،
الگوهای کوچکترِ تکرار شده و سازندهی آن کل را، تشخیص دهد.
- تشخیص موقعیتهای جدید: به این معنی که فرد بتواند در کوتاهترین
زمان ممکنه، اختصاصی و منحصربهفرد بودن موقعیت جدیدی را که در آن قرار گرفته است،
تشخیص دهد.
- تشخیص فرصتهای جدید: به این معنی که فرد بتواند در کوتاهترین
زمان ممکنه، اختصاصی و منحصربهفرد بودن فرصت جدیدی را که در پیشِ رو دارد، تشخیص
دهد.
- تطبیق با موقعیتهای جدید: توانایی تغییر و یا تنظیم رفتار، تفکر و
راهبردهای حل مسائل، در پاسخ به شرایط متغیر.
- درک و مدیریت مفاهیم انتزاعی: تولید مفهوم و برداشتی نو، از تحلیلِ
روابطِ موجود بینِ مجموعهدادههای اولیهای که هر کدام بهتنهایی، منجر به حصول
ادراک خاصی نشوند.
- کمک به درک شناختی و عاطفی
مناسب: برای مدیریت واکنشهای بهینه، در موقعیتهایی
که فرد قبلاً آنها را تجربه نکرده است.
- استفاده ی کاربردی از دانش، برای دستکاری
منابع، امکانات و محیط: زمانی که
منابع، امکانات و محیط موجود، با شکل و ساختار فعلی خود، قابلیت بکار گیری در
فرایند حل مسائل را نداشته باشند.
باید در نظر داشت که هوش، فراتر از دانش و
یادگیری بوده و خود، در شکلگیری و حصول آنها نقش دارد. این شامل قوای شناختی؛
مانند تفکر، حافظه، استدلال، استنتاج و غیره نیز میشود. علاوه بر این، ممکن است
عناصر غیرشناختی مانند خلاقیت، مهارتهای عملی حل مسئله و هوش اجتماعی - عاطفی را نیز
شامل شود.